شیخ صدوق رحمه الله می فرماید :

اعتقاد ما در مورد نیاکان پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله و سلم از حضرت آدم تا جناب عبدالله همگی مسلمان بودند ، حضرت ابوطالب نیز مسلمان بود ، حضرت آمنه بنت وهب نیز مسلمان بود .(1)

شیخ مفید رحمه الله نیز می فرماید :

امامیه اتفاق نظر دارند در این که نیاکان پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله و سلم از حضرت آدم تا جناب عبدالله بن عبدالمطلب ، همگی مؤمن و موحّد بودند . در این رابطه به قرآن کریم و احادیث معصومین استناد کرده اند .(2)

و اجماع کرده اند در این که عمویش حضرت ابوطالب علیه السلام نیز با ایمان از دنیا رفته و اینکه حضرت آمنه بنت وهب نیز موحّد بود و در زمرۀ مؤمنان محشور می شود .(3)

خداوند منان می فرماید :

ص: 29

1- . الاعتقادات ، ص 356 .

2- . اوائل المقالات ، ص 45 .

3- . همان ، ص 46 .

( وَ تَقَلُّبَكَ فِي السَّاجِدين ) ؛

خداوند جابه جا شدنت را در میان سجده کنندگان می بیند .(1)

علامه مجلسی رحمه الله در ذیل این آیه در حدود 50 حدیث نقل فرموده ، که همۀ آنها دلالت می کنند بر این که نیاکان پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله و سلم همگی موحّد بودند .(2)

ابن عباس از پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله و سلم روایت کرده که فرمود :

لَمْ يَزَلِ اللَّهُ يَنْقُلُنِي مِنَ الْأَصْلَابِ الطَّيِّبَةِ إِلَى الْأَرْحَامِ الطَّاهِرَةِ مُصَفّی مَهْذبا ؛

خداوند مرا همواره از اصلاب پاک به ارحام پاکیزه منتقل می کرد ، در حالی که پاک و برگزیده بودم .(3)

جابر بن عبداللّه انصاری نیز از آن حضرت روایت کرده که می فرمود :

لَمْ يَزَلِ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ يَنْقُلُنِي مِنَ الْأَصْلَابِ الطَّيِّبَةِ إِلَى الْأَرْحَامِ الطَّاهِرَةِ الْمُطَهَّرَةِ هَادِياً مَهْدِيّاً ؛

خداوند مرا همواره از اصلاب پاک به ارحام پاکیزه منتقل می کرد ، در حالی که هدایتگر و هدایت شده بودم .(4)

ص: 30

1- . شعراء / 219 .

2- . بحارالانوار ، ج 15 ، ص 104 - 2.

3- . الدر المنثور ، ج 5 ، ص 98 .

4- . البرهان ، ج7 ، ص 246.

ابوذر نیز از آن حضرت وایت کرده که می فرمود :

فَلَمْ يَزَلْ يَنْقُلُنَا اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْ أَصْلَابٍ طَاهِرَةٍ إِلَى أَرْحَامٍ طَاهِرَةٍ ؛

خداوند همواره ما را از اصلاب پاک منتقل می نمود به ارحام پاکیزه .(1)

ابوالجارود نیز از امام باقر علیه السلام روایت کرده که در تفسیر این آیه فرمود :

خداوند جا به جا شدن آن حضرت را در اصلاب پیامبران ، از صلب پیامبری به صلب پیامبر دیگر می دید ، همگی با نکاح و بدون آلودگی .(2)

شیخ طوسی رحمه الله فرمود :

خداوند اراده کرده که جا به جا شدنش را از حضرت آدم در اصلاب موحّدان می دید که در میان آنها کسی نبود که به غیر خدا سجده کند .(3)

مرحوم طبرسی رحمه الله می نویسد :

جابه جا شدن را در اصلاب موحّدان ، از صلب پیامبری به صلب پیامبر دیگر ، تا به عنوان پیامبر برانگیخته شد .(4)

ص: 31

1- . همان ، ص 247 .

2- . همان .

3- . التبیان ، ج 8 ، ص 68 .

4- . مجمع البیان ، ج 7 ، ص 322 .

ابن عباس گفته :

همواره پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله و سلم از صلب پیامبری به صلب پیامبری دیگر منتقل می شد ، تا مادرش او را به دنیا آورد .(1)

علامه طباطبایی از امام باقر و امام صادق علیهما السلام روایت کرده که فرموده اند :

در صلب پیامبران ، از صلب پیامبری به صلب پیامبری دیگر ، از حضرت آدم تا صلب پدرش ، با نکاح صحیح بدون انحراف بوده .(2)

جلال الدین سیوطی از بزّار ، ابن ابی حاتم ، ابن مردویه و بیهقی از مجاهد نقل کرده که گفته اند :

از صلب پیامبری به صلب پیامبری دیگر تا به نبوت برانگیخته شد .(3)

ایمان آمنه

همه امامیّه اتفاق نظر دارند که حضرت آمنه مؤمن و موحّد بود . برخی از علمای عامّه نیز با ما هم عقیده هستند . از آن جمله است جلال الدین سیوطی ، که چند کتاب مستقل در این رابطه تألیف کرده است :

1: الفوائد الکامنة فی ایمان السیّدة آمنة.

2: مسالک الحنفاء فی والدی المصطفی .

ص: 32

1- . تاریخ دمشق ، ج 3 ، ص 227.

2- . المیزان ، ج 15 ، ص 336 .

3- . الدر المنثور ، ج 5 ، ص 98 .

3 : سبل النّجاة فی والدی النّبی .

4 : التعظیم و المنّة فی انّ ابوی رسول الله فی الجنّة .

5 : الدّرج المنیفۀ فی الآباء الشریفة .

6 : السّبل الجلیّة فی الآباء العلیّه .

7 : نشر العلمین المنیفین فی احیاء الابوین .

علامۀ جلیل القدر جلال الدین سیوطی این هفت رساله را در اثبات ایمان حضرت آمنه و جناب عبدالله نوشته و همه اش به چاپ رسیده است .

گسترۀ این معنا

آن چه در مورد پدر و مادر پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله و سلم گفتیم ، به ایشان منحصر نمی باشد ، بلکه شامل همۀ پیامبران می باشد . یعنی پدر و مادر هر یک از پیامبران باید موحّد باشند و از طریق نکاح صحیح فرزند آورده باشند . این معنی در مورد اوصیای پیامبران نیز ضرورت دارد . گذشته از روایات معصومین علیهم السلام که شماری از آنها را نقل کردیم . در زیارت ها نیز بر این معنا تأکید شده است که شماری از آنها را نقل می کنیم :

1) در زیارتنامه مولای متقیان آمده است :

لَمْ تَزَلْ بِعَيْنِ اللَّهِ تَتَنَاسَخُ فِي أَصْلَابِ الْمُطَهَّرِينَ وَ تَنْتَقِلُ فِي أَرْحَامِ الطَّاهِرَاتِ الْمُطَهَّرَاتِ لَمْ تُدْنِسْكَ الْجَاهِلِيَّةُ الْجَهْلَاءُ ؛

ص: 33

همواره تحت عنایت خداوند از اصلاب پاک و پاکیزه به ارحام پاک و پاکیزه منتقل می شدی ، هرگز پلیدی جاهلیت شما را لکه دار نکرد .(1)

2 ) در زیارت ائمۀ بقیع می خوانیم :

لَمْ تَزَالُوا بِعَيْنِ اللَّهِ يَنْسَخُكُمْ فِي أَصْلَابِ كُلِّ مُطَهَّرٍ وَ يَنْقُلُكُمْ مِنْ أَرْحَامِ الْمُطَهَّرَاتِ لَمْ تُدَنِّسْكُمُ الْجَاهِلِيَّةُ الْجَهْلَاءُ ؛

شما همواره تحت عنایت پروردگار بودید ، شما را از اصلاب

هر پاک و پاکیزه ای به ارحام پاکیزگان منتقل می کرد . هرگز پلیدی دوران جاهلیت شما را لکّه دار نکرده است .(2)

3 ) در زیارت وارث خطاب به سالار شهیدان می خوانیم :

أَشْهَدُ أَنَّكَ كُنْتَ نُوراً فِي الْأَصْلَابِ الشَّامِخَةِ وَ الْأَرْحَامِ الطَّاهِرَةِ لَمْ تُنَجِّسْكَ الْجَاهِلِيَّةُ بِأَنْجَاسِهَا وَ لَمْ تُلْبِسْكَ مُدْلَهِمَّاتُ ثِيَابِهَا ؛

من گواهی می دهم که تو نوری بودی در اصلاب گرانمایه و ارحام پاک و پاکیزه ، پلیدی های جاهلیت تو را آلوده نکرده و جامه های تاریکی آن تو را لکّه دار نکرده است .(3)

ص: 34

1- . بحارالانوار ، ج 100 ، ص 325 و نبراس الفائزین ، ص 148.

2- . مصباح المتهجد ، ص 714 .

3- . نبراس الزائر ، ص 42 .

4 ) همین تعبیر در زیارت اربعین(1) زیارت عید فطر و قربان(2) و زیارت پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله و سلم از راه دور نیز آمده است .(3)

پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله و سلم در این رابطه می فرمایند :

إِنَّ الْأَنْبِيَاءَ وَ الْأَوْصِيَاءَ مَخْلُوقُونَ مِنْ نُورِ عَظَمَةِ اللَّهِ جَلَّ ثَنَاؤُهُ يُودِعُ اللَّهُ أَنْوَارَهُمْ أَصْلَاباً طَيِّبَةً وَ أَرْحَاماً طَاهِرَةً ؛

پیامبران و اوصیای آن ها ، از نور عظمت خداوند آفریده شده اند ، خداوند انوار آنها را در اصلاب پاکیزه و ارحام پاک و پاکیزه به ودیعت می گذارد .(4)

حضرت موسی بن جعفر علیه السلام فرمود :

آنها انوار درخشان بودند که از اصلاب پاک به ارحام پاکیزه انتقال یافتند .(5)

در پرتو یک دعای مستجاب

قهرمان توحید حضرت ابراهیم خلیل علیه السلام عرضه داشت :

وَ اجْنُبْني وَ بَنِيَّ أَنْ نَعْبُدَ الْأَصْنام ؛

بار خدایا ! مرا و فرزندانم را از پرستش بت ها دور بگردان .(6)

ص: 35

1- . مصباح المتهجد ، ص 788.

2- . مزار شهید ، ص 183.

3- . بحارالانوار ، ج 100 ، ص 187 .

4- . من لا یحضره الفقیه ، ج 4 ، ص 297 .

5- . بحارالانوار ، ج35 ، ص 28.

6- . ابراهیم / 35 .

طبری گوید :

خداوند منّان دعایش را مستجاب نمود ، دیگر کسی از فرزندانش بعد از این دعا در برابر بت پرستش نکرد .(1)

طبرسی گوید :

چون دعای پیامبران مستجاب می شود ، حضرت ابراهیم علیه السلام در مورد آن عده از فرزندانش که می دانست آنها هرگز بت را نمی پرستند ، دعا کرد و در حق آنها مستجاب شد .(2)

پیرو آیین حنیفیت

جلال الدین سیوطی می نویسد :

از پدر و مادر پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله و سلم علامت شرک دیده نشده ، بلکه آن ها پیرو آیین جد بزرگوارشان حضرت ابراهیم خلیل بودند . پس آیه دلالت می کند بر اینکه همۀ نیاکان پیامبر مسلمان بودند .(3)

هشام بن محمد بن سائب کلبی از پدرش نقل می کند که در مورد 500 تن از مادران پیامبر اکرم تحقیق نمودم ، همه مسلمان بودند .(4)

جلال الدین سیوطی می فرماید :

ص: 36

1- . تفسیر طبری ، ج 13 ، ص 151 .

2- . مجمع البیان ، ج 6 ، ص 489 .

3- . الحاوی للفتاوی ، ج2 ، ص 199 .

4- . طبقات الکبری ، ج 1 ، ص 60 .

در عهد جاهلیت عده ای در آیین حنیفیت بودند و به دین حضرت ابراهیم علیه السلام متدیّن بودند که از آن جمله بود : زید بن عمرو بن نفیل ، عبیدالله بن جحش ،عثمان بن حویرث ، ورقة بن نوفل ، رباب بن براء ، ابوکریت حمیری ، قس بن ساعده ، و ابوقیس بن سرمه ، چه مانعی دارد که پدر و مادر پیامبر اکرم نیز جزء حنفاء باشند .(1)

از ابوبکر بن عربی مالکی پرسیدند : اگر کسی بگوید : پدر پیامبر در دوزخ است ، چه حکمی دارد ؟

گفت : این شخص ملعون است ؛ زیرا خداوند می فرماید :

« کسانی که خدا و رسول خدا را اذیت کنند ، در دنیا و آخرت خداوند آنها را لعنت می کند . »(2)

بدون تردید اذیتی بالاتر از این نیست که کسی بگوید پدر آن حضرت در آتش است .(3)

از منظر امیر بیان

مولای متقیان امیرمؤمنان علیه السلام در مورد کلی پیامبران فرموده است :

ص: 37

1- . الحاوی للفتاوی ، ج2 ، ص 213.

2- . احزاب / 57 .

3- . الحاوی للفتاوی ، ج2 ، ص 219 .

فَاسْتَوْدَعَهُمْ فِي أَفْضَلِ مُسْتَوْدَعٍ ، وَ أَقَرَّهُمْ فِي خَيْرِ مُسْتَقَرٍّ تَنَاسَخَتْهُمْ كَرَائِمُ الْأَصْلَابِ إِلَى مُطَهَّرَاتِ الْأَرْحَامِ ؛

خداوند منان آنان را در برترین امانتگاه به امانت گذاشته و در نیکوترین جایگاه قرار داده ، اصلاب مردانی گرانمایه ، آنها را به ارحام مادرانی پاک و پاکیزه منتقل نموده است .(1)

ابن ابی الحدید در ذیل همین خطبه از پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله و سلم روایت کرده که فرمود :

نُقِلْنَا مِنَ الْأَصْلَابِ الطَّاهِرَةِ إِلَى الْأَرْحَامِ الزَّكِيَّة ؛

از صلب های پاکان به رحم های پاکیزگان منتقل شدیم .(2)

در روایات مربوط به خلقت نورانی پیامبر اکرم و ائمۀ هدی علیهم السلام نیز بر این معنا تاکید شده است .(3)

بر اساس آیات قرآن کریم ، احادیث پیشوایان معصوم ، سخنان پیشتازان از علمای اعلام و برخی از محققان عامّه ، نیاکان پیامبر اکرم از پدر بزرگوارش جناب عبدالله تا حضرت آدم و مادران مکرمّه اش از حضرت آمنه خاتون تا حضرت حوّا همه موحّد و مسلمان بودند .

ص: 38

1- . نهج البلاغه ، خطبه 94.

2- . شرح نهج البلاغه ، ج 7 ، ص 63 ، و ج 14، ص 67 .

3- . علل الشرایع ، ج 1 ، ص 208 ؛ و ارشاد القلوب ، ج 2 ، ص 415 .

اثر : نویسنده محقق و نامدار و پژوهشگر ولائی

حجة الاسلام و المسلمین آقای شیخ علی اکبر مهدی پور

*****