پیشگفتار

قلم و بیان از وصف عظمت و جلالت والدۀ ماجدۀ سید الساجدین و زین العابدین ، امام علی بن الحسین علیهما السلام ، حضرت شهربانو علیها السلام عاجز است و ما نمی توانیم کما هو حقه آن حضرت را توصیف نماییم . اما بر حسب مثل معروف :

آب

دریا را اگر نتوان کشید *** هم به قدر تشنگی باید چشید

در حدّ توان ، به ذکر فضائل و مناقب حضرت شهربانو علیها السلام می پردازیم و بیست ویژگی از خصوصیات آن حضرت را نقل و پیرامون آن مطالبی را تقدیم خواهیم نمود .

امید است که این اثر مقبول درگاه پروردگار و مورد لطف و عنایت حضرت ولی عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف قرار بگیرد .

و ما توفیقی الا بالله علیه توکلت و الیه انیب

1: نامگذاری حضرت شهربانو علیها السلام توسط امام امیرمؤمنان علی علیه السلام

وقتی که امیرمؤمنان علی علیه السلام در مرحله اول با حضرت شهربانو علیها السلام روبرو شد ، به او فرمود : اسم شما چیست ؟ عرض کرد : « جهان شاه ».

ص: 67

حضرت نام او را تغییر داد و اسم « شهربانو » را برای او انتخاب کرد .(1) و در بعضی از نقل ها نام وی را « فاطمه »(2) و یا « مریم »(3) گذاشتند .

2 : نسب درخشان حضرت شهربانو علیها السلام

حضرت شهربانو علیها السلام از نسل ساسانیان و فرزند یزدگرد آخرین پادشاه ساسانی بوده است و علما و بزرگان شیعه به این مطلب تصریح نموده اند از جمله :

1 ) محمد بن واضح یعقوبی قدس سره : « و امّه جزار بنت یزدجرد ؛مادر امام سجاد علیه السلام جزار دختر یزدگرد بوده است ».(4)

2 ) شیخ کلینی قدس سره : مادر امام سجاد علیه السلام سلافه دختر یزدگرد می باشد

.(5)

3 ) شیخ صدوق قدس سره : مادر امام سجاد علیه السلام « سلافة» معروف به خیرات النّساء می باشد .(6)

4 ) شیخ مفید قدس سره : وَ أُمُّهُ شَاهْ زَنَانُ بِنْتُ يَزْدَجرْدَ بْنِ شَهْرِيَارَ بْنِ كسْرَى وَ يُقَالُ إِنَّ اسْمَهَا شَهْرَبَانُو ؛

ص: 68

1- . اصول کافی ، شیخ کلینی ، ج 1 ، ص 467 ؛ بصائر الدرجات ، محمد بن حسن صفّار ، ج 1 ، ص 593 ، ح 1186 .

2- . مناقب آل ابی طالب :، ابن شهر آشوب ، ج 3 ، ص 311 .

3- . همان .

4- . تاریخ الیعقوبی ، محمد بن واضح یعقوبی ، ج 2 ، ص 303 .

5- . اصول کافی ، شیخ کلینی ، ج 1 ، ص 467 .

6- . عیون اخبار الرضا علیه السلام ، شیخ صدوق ، ج 2 ، ص 128 .

مادر امام سجاد علیه السلام شاه زنان دختر یزدگرد پسر شهریار ، شاه ایران است و گفته شده که نام او شهربانو است . (1)

5 ) محمد بن حسن صفّار قمی قدس سره : مادر امام سجاد علیه السلام خوله دختر یزدگرد پادشاه فارسی بود .(2)

6 ) ابن شهر آشوب قدس سره : وَ أُمُّهُ شَهْرَبَانُويَهْ بِنْتُ يَزْدَجَرْدَ بْنِ شَهْرِيَارَ الْكِسْرَى وَ يُسَمُّونَهَا أَيْضاً شاه زنان وَ جَهَانْ بَانُويَهْ وَ سُلَافَةُ وَ ... ؛

مادر امام سجاد علیه السلام شهربانو دختر یزدگرد شهریار کسری است و او را شاه زنان و جهان بانویه و سلافة و ... می نامند .(3)

7 ) مبرّد : كَانَ اسْمُ أُمِّ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ علیهما السلام سُلَافَةَ مِنْ وُلْدِ يَزْدَجَرْدَ مَعْرُوفَةَ النَّسَبِ مِنْ خَيْرَاتِ النِّسَاءِ وَ قِيلَ خَوْلَةَ ؛

نام مادر امام سجاد علیه السلام سلافة است و او از فرزندان بزدگرد بود و نسب و خاندان معروفی دارد و از بهترین زنان و بانوان برگزیده بوده و او را خوله هم نامیده اند .(4)

8 ) علی بن حسین مسعودی :

ص: 69

1- . ارشاد ، شیخ مفید ، ج 2 ، ص 137 .

2- . بصائر الدرجات ، محمد بن حسن صفّار ، ج 1 ، ص 335 .

3- . مناقب آل ابی طالب: ، ابن شهر آشوب ، ج 3 ، ص 311 .

4- . الکامل فی اللّغة و الادب ، محمد بن یزید مبرّد ، ج2 ، ص 90 .

« و روي ان أبا محمّد ولد سنة ثمان و ثلاثين من الهجرة و كانت أمه جهان شاه بنت ( يزدجرد ملك ) آخر ملوك الفرس و هو يزدجرد بن شهريار؛ (1)

روایت شده که ابامحمد ( امام سجاد علیه السلام ) در سال 38 هجری به دنیا آمد و مادرش جهان شاه دختر یزدگرد آحرین شاه ایرانی بوده که همان یزدجرد پسر شهریار است .(2) و ... پس بنابراین سخن کسانی که تشکیک نموده و منکر شاه زادگی حضرت شهربانو علیها السلام شده اند مردود و مخدوش است و آن حضرت فرزند یزدگرد می باشد . و یزدگرد نیز مردی موحّد بوده و دلیل بر این مطلب این روایت است که در کتاب « مقتضب الاثر » آمده و آن روایت این است که : « پس از جنگ قادسیه و شکست ساسانیان در این جنگ ، یزدگرد به هنگام فرار از مدائن ، در برابر ایوان مدائن ایستاد و گفت : ای ایوان ! من رفتم ولی یا خودم یا یکی از فرزندانم که هنوز وقت ظهورش نرسیده به سوی تو بر خواهیم گشت . سلیمان دیلمی می گوید : محضر امام صادق علیه السلام شرفیاب شدم و از حضرت در رابطه با این سخن یزدگرد سؤال کردم و گفتم : یابن رسول الله! منظور یزدگرد از اینکه گفت یکی از فرزندانم که هنوز وقت ظهورش نرسیده چیست؟ امام صادق علیه السلام فرمود :

ص: 70

1- . اثبات الوصیه ، علی بن حسین مسعودی ، ج 1 ، ص 170 .

2- . حضرت شهربانو علیها السلام اسامی متعدد داشته و نام های مختلفی که در این اقوال آمده ، همه مربوط به آن حضرت می باشد.

ذَلِكَ صَاحِبِكُمْ الْقَائِمُ بِأَمْرِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ السَّادِسُ مِنْ وُلْدِي ، قَدْ وَلَدَهُ يَزْدَجَرْد فَهُوَ وَلَدُهُ ؛ منظور یزدگرد از این سخن ، صاحب شما حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف است که به امر پروردگار قیام خواهد کرد و او از فرزندان یزدگرد و ششمین فرزند من می باشد .(1)

3: مهتر بانوان

حضرت شهربانو علیها السلام مفتخر به لقب « سیّدة النساء » و مهتر بانوان شدند و این لقب را امام امیرمؤمنان علی علیه السلام به وی داد .(2)

4: برترین بانوان

مبرّد در « الکامل فی اللغة و الادب » خود و محمد بن واضح یعقوبی در « تاریخ یعقوبی » و علامه مجلسی در « بحارالانوار » در این باره می گویند :

« كَانَ اسْمُ أُمِّ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ علیهما السلام سُلَافَةَ مِنْ وُلْدِ يَزْدَجَرْدَ مَعْرُوفَةَ النَّسَبِ مِنْ خَيْرَاتِ النِّسَاء ؛

نام مادر امام سجاد علیه السلام سلافة است و او از فرزندان بزدگرد بود و نسب و خاندان معروفی دارد و از بهترین بانوان بوده است .(3)

ص: 71

1- . مقتضب الاثر فی النص علی الائمة الاثنی عشر ، احمد بن عیاش جوهری ، ص 40 ؛ بحارالانوار ، محمدباقر مجلسی ، ج 51 ، ص 164 .

2- . بحارالانوار ، محمدباقر مجلسی ، ج 46 ، ص 8 .

3- . الکامل فی اللّغة و الادب ، محمد بن یزید مبرّد ، ج2 ، ص 90 ؛ بحارالانوار ، محمدباقر مجلسی ، ج 46 ، ص 16 ؛ تاریخ الیعقوبی ، محمد بن واضح یعقوبی ، ج 2 ، ص 303 .

5 : اسلام آوردن حضرت شهربانو علیها السلام توسط حضرت فاطمه علیها السلام

مادر پاکدامن و پرهیزکار امام علی بن الحسین ، زین العابدین علیهما السلام حضرت شهربانو علیها السلام قبل از آنکه به ازدواج امام حسین علیه السلام در بیاید در رؤیای صادقه به دست حضرت فاطمه علیها السلام اسلام آورد و مسلمان شد . حضرت شهربانو علیها السلام در این باره می فرماید :

شبی در عالم رؤیا حضرت فاطمه علیها السلام را دیدم و آن حضرت نزد من آمد و اسلام را بر من عرضه کرد و من به دست مبارک آن حضرت مسلمان شدم .(1)

6: خواستگاری رسول خدا صلی الله علیه وآله و سلم از حضرت شهربانو علیها السلام

حضرت شهربانو علیها السلام در رؤیای صادقه توسط رسول خدا صلی الله علیه وآله و سلم برای فرزند عزیزش امام حسین علیه السلام خواستگاری شد . حضرت شهربانو علیها السلام در این باره می فرماید :

قبل از آنکه به اسارت در بیایم ، شبی در عالم رؤیا پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله و سلم را دیدم که با امام حسین علیه السلام داخل خانه شد و مرا برای آن حضرت خواستگاری کرد و به او تزویج نمود .(2)

ص: 72

1- . جمل من انساب الاشراف ، بلاذری ، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی ، ج 3 ، ص 102؛ جلاء العیون ، محمدباقر مجلسی ، فصل 6 ، ص831 ؛ کشف الغمة، اربلی، ج 2 ، ص294؛ ارشاد ، شیخ مفید ، ج2 ، ص 135 ؛ مرآت العقول ، محمدباقر مجلسی ، ج 6 ، ص 6 ؛ منتهی الآمال ، عباس قمی ، ج2 ، ص 14 .

2- . همان .

7 : تابش نور محبت امام حسین علیه السلام در قلب حضرت شهربانو علیها السلام

حضرت شهربانو علیها السلام از میان تمام مسلمانان ،امام حسین علیه السلام را به عنوان همسر خود برگزید و علت این انتساب مربوط می شود به چیزی که آن حضرت در عالم رؤیا مشاهده کرد . حضرت شهربانو علیها السلام در این باره می فرماید :

شبی در عالم خواب مشاهده کردم که پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله و سلم با امام حسین علیه السلام وارد خانه ما شد و مرا برای آن حضرت خواستگاری کرد و به او تزویج نمود. صبح وقتی که از خواب بیدار شدم محبت آن خورشید فلک امامت در دل من جا کرد و پیوسته در خیال آن حضرت بودم . در شب بعد وقتی که به خواب رفتم حضرت فاطمه علیها السلام را در خواب دیدم و آن حضرت به نزد من آمد و اسلام را بر من عرضه کرد و من به دست مبارک وی در خواب مسلمان شدم . سپس به من فرمود که به زودی لشکر مسلمانان بر پدر تو غالب خواهند شد و تو را اسیر خواهند نمود و تو به زودی به فرزند من حسین علیه السلام خواهی رسید ، و خدا نخواهد گذاشت که کسی دستش را به تو برساند تا آنکه به فرزند من برسی . حق تعالی نیز مرا حفظ کرد و هیچ کسی دستی به من نرسانید تا آنکه مرا به مدینه آوردند و وقتی که امام حسین علیه السلام را دیدم ، دانستم که او همان

ص: 73

کسی است که در عالم خواب با پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله و سلم نزد من آمده بود و رسول خدا صلی الله علیه وآله و سلم مرا به عقد او در آورد ؛ لذا بدین سبب او را اختیار کردم .(1)

8 : افتخار همسری با امام حسین علیه السلام

وقتی که حضرت شهربانو علیها السلام را به عنون اسیر وارد مدینه نمودند ، عمر بن الخطاب قصد خود را از حراج آن حضرت به عنوان برده اعلام نمود . امیرمؤمنان علی علیه السلام اعتراض کردند و مانع از این کار شدند و فرمودند : فروش دختران پادشاهان هرچند که کافر باشند جایز نیست . سپس از شهربانو علیها السلام پرسیدند : آیا دلت می خواهد که من شوهری برای تو پیدا کنم ؟ آن حضرت جوابی ندادند .

حضرت علی علیه السلام برای جلوگیری از برگزاری حراج فرمودند : سکوت او نشانه تأئید است . سپس رو کردند به عمر و فرمودند : چرا اجازه نمی دهید که او از میان این جمعیت شخصی را به نام شوهر خود انتخاب کند که اگر چنین کرد هزینه جهیزیه وی را از خزانه عمومی باید پرداخت نمود . عمر هم موافقت کرد . سپس شهربانو علیها السلام یک نگاهی به جمعیت انداخت و در این هنگام چشمش به امام حسین علیه السلام افتاد و متحیر شد و گفت : من این آقا را در خواب دیده ام . جمعیت برگشتند تا امام حسین علیه السلام را نگاه کنند .

ص: 74

1- . منتهی الآمال ، عباس قمی ، ج2 ، ص 14 .

حضرت علی علیه السلام نزد فرزندش رفت و فرمود : حسین ! او مادر پسرت خواهد بود که بهترین مردم است .(1)

9 : مادر برترین افرادِ روی زمین

حضرت شهربانو علیها السلام مادر شخصیتی شد که برترین افرادِ روی زمین بود و علاوه بر اینکه امیرمؤمنان علی علیه السلام به این حقیقت تصریح نمودند ،(2) به مصداق الفضل ما شهدت به الاعداء ، منصور دوانیقی نیز اعتراف بدان نموده و در نامه ای که به محمد بن عبدالله معروف به « نفس زکیّه » نوشت ، در آن نامه مرقوم داشت :

« ما ولد بعد وفاة رسول الله صلی الله علیه وآله و سلم افضل من علی بن الحسین علیهما السلام؛ بعد از وفات رسول خدا صلی الله علیه وآله و سلم در میان شما شخصیتی برتر از علی بن الحسین علیهما السلام به دنیا نیامد.(3)

10 : وعاء نور امامت و ولایت

حضرت شهربانو علیها السلام این افتخار را پیدا کرد که ظرف و وعاء شد برای دریافت نور امامت و ولایت . گنجی شافعی در « کفایة الطالب فی مناقب علی بن ابیطالب علیهما السلام» در این باره می نویسد :

ص: 75

1- . اصول کافی ، شیخ کلینی ، ج 1 ، ص 467 ؛ الخرائج و الجرائح ، قطب راوندی ، ج 2 ، ص 75 .

2- . یا اباعبدالله ! احْتَفِظْ بِهَا وَ أَحْسِنْ إِلَيْهَا فَسَتَلِدُ لَكَ خَيْرَ أَهْلِ الْأَرْضِ. الامام السجاد علیه السلام ، سید عبدالرزاق مقرّم ، ص 28 .

3- . الکامل فی التاریخ ،ابن اثیر ، ج 2 ، ص 570 .

خداوند متعال در میان همسران امام حسین علیه السلام فقط به حضرت شهربانو علیها السلام این لیاقت را داد که وعاء نور امامت باشد .(1)

11 : شهربانو علیها السلام از مصادیق بارز ارحام مطهّره

حضرت شهربانو علیها السلام این شایستگی را پیدا کرد که رَحِم او جزو ارحام مطهّره قرار بگیرد و نطفۀ امام سجاد علیه السلام در آن منعقد شود .

12 : امّ الاوصیاء

امیرمؤمنان علی علیه السلام لقب « ام الاوصیاء ؛ مادر امامان » را به حضرت شهربانو علیها السلام داد و به فرزندش امام حسین علیه السلام فرمود :

« وَ هِيَ أُمُّ الْأَوْصِيَاءِ الذُّرِّيَّةِ الطَّيِّبَةِ ؛

او مادر امامان از ذرّیّۀ طیّبه می باشد » .(2)

و بدین ترتیب حضرت شهربانو علیها السلام این افتخار و شایستگی را پیدا کرد که مادر نُه امام بشود و ائمه اطهار علیهم السلام از او به وجود بیایند .

13 : افتخار عرب و عجم

امام سجاد علیه السلام از تباری ایرانی و قریشی بوده است . از این رو والدۀ ماجدۀ آن حضرت فخری برای عرب و عجم به شمار می آید . عرب به او افتخار می کند که در میان این همه بانوان عرب چنین افتخاری را پیدا کرد

ص: 76

1- . کفایة الطالب فی مناقب علی بن ابیطالب علیهما السلام ، محمد بن یوسف گنجی شافعی ، ص 454 .

2- . الامام السجاد علیه السلام ، سید عبدالرزاق مقرّم ، ص 28 .

که همسر امام و مادر امام بشود و عجم نیز به او افتخار می کند که مایه سربلندی ایرانیان شد و این افتخار را پیدا کرد که عروس حضرت زهرا علیها السلام بشود .

14 : افتخار امام سجاد علیه السلام به مادرش حضرت شهربانو علیها السلام

از پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله و سلم روایت شده که فرمود :

« اِنَّ لِلَّهِ مِنْ عِبَادِهِ خِيَرَتَانِ فَخِيَرَتُهُ مِنَ الْعَرَبِ قُرَيْشٌ وَ مِنَ الْعَجَمِ فَارِسُ ؛

خداوند از میان بندگانش دو برگزیده دارد ، برگزیده ای از عرب ، قریش ، و از عجم فارس است».(1)

از این رو امام سجاد علیه السلام فرمود :

« أَنَا ابْنُ الْخِيَرَتَيْن ؛ من فرزند دو برگزیده هستم ، یعنی از طرف جدش رسول خدا صلی الله علیه وآله و سلم که از عرب بود نجابت عرب و از طرف مادرش که از عجم بود نجابت عجم را دارا بود ؛ لذا امام سجاد علیه السلام بدین منظور افتخار به مادرش حضرت شهربانو علیها السلام نمود .

15 : توجه و عنایت امیرمؤمنان علی علیه السلام به حضرت شهربانو علیها السلام

امیرمؤمنان علی علیه السلام در مدینه وقتی که حضرت شهربانو علیها السلام را به عقد امام حسین علیه السلام در آورد به فرزندش فرمود :

ص: 77

1- . وفیات الاعیان ، ابن خلکان ، ج 3 ، ص 267 ؛ اکمال تهذیب الکمال ، علاء الدین مغلطای ، ج 9 ، ص 304 ؛ بحارالانوار ، محمد باقر مجلسی ، ج 46 ، ص 4 .

یا اباعبدالله ! احْتَفِظْ بِهَا وَ أَحْسِنْ إِلَيْهَا فَسَتَلِدُ لَكَ خَيْرَ أَهْلِ الْأَرْضِ ؛

ای اباعبدالله ! از او محافظت کن ؛ زیرا به زودی بهترین اهل زمین را برایت به دنیا خواهد آورد .(1)

16 : توجه و عنایت امام رضا علیه السلام به حضرت شهربانو علیها السلام

شیخ صدوق قدس سره در کتاب « عیون اخبار الرضا علیه السلام » نقل می کند که : سهل بن قاسم نوشجانی می گوید : امام رضا علیه السلام در خراسان به من فرمود : بین ما و شما نسبت و رابطه خویشاوندی وجود دارد . پرسیدم : چگونه ؟ فرمود :

هنگامی که عبدالله بن عامر خراسان را فتح کرد ، دو نفر از دختران یزدجرد بن شهریار را به دست آورد ، آن ها را به مدینه و نزد عثمان فرستاد . عثمان یکی را به حسن علیه السلام و دیگری را به حسین علیه السلام بخشید و هر دو ، در حال نفاس از دنیا رفتند . و آن دختری که به حسین علیه السلام بخشید ، مادر علی بن الحسین علیهما السلام بود .(2)

17: نام و یاد حضرت شهربانو علیها السلام در حدیث لوح

در حدیث لوح از حضرت شهربانو علیها السلام یاد شده و درباره آن حضرت چنین آمده است :

ص: 78

1- . الامام السجاد علیه السلام ، سید عبدالرزاق مقرّم ، ص 28 .

2- . عیون اخبارالرضا علیه السلام ، شیخ صدوق ، ج 2 ، ص 126 و 127 .

أَبُو مُحَمَّدٍ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ الْعَدْلُ أُمُّهُ شَهْرَبَانُويَهْ بِنْتُ يَزْدَجَرْدَ بْنِ شَاهَنْشَاهَ ؛

ابو محمد علی بن الحسین عدل ، مادرش شهربانو دختر یزدگرد فرزند شاهنشاه .

18 : پاکدامنی حضرت شهربانو علیها السلام

حضرت شهربانو علیها السلام پاکدامن بود و این ویژگی حتی شامل قبل از اسلام آوردن او نیز می شود ؛ لذا طبق روایتی که قبلاً نقل شد ، حضرت فاطمه علیها السلام در عالم رؤیا به حضرت شهربانو علیها السلام فرمود :

تو را اسیر خواهند نمود و تو به زودی به فرزند من حسین علیه السلام خواهی رسید ، و خدا نخواهد گذاشت که دست کسی به تو برسد تا آن که به فرزند من برسی .(1)

19: حیا و عفت حضرت شهربانو علیها السلام

پس از شکست یزدگرد سوم ، وقتی که حضرت شهربانو علیها السلام و دیگر اعضای خانواده سلطنتی را به عنوان اسیر وارد مدینه نمودند ، جمع دختران مدینه به تماشای جمال او بیرون آمدند و مسجد مدینه از شعاع نور روی آن حضرت روشن شد ، عمر بن الخطاب اراده کرد که روی او را ببیند ، از این رو دست خود را به طرف حضرت شهربانو علیها السلام دراز کرد ، آن حضرت مانع شد و فرمود : سیاه باد روی هرمز که تو دست به طرف فرزند او دراز

ص: 79

1- . منتهی الامال ، عباس قمی ، ج 2 ، ص14.

می کنی. عمر گفت : این گبرزاده مرا دشنام می دهد و خواست که او را از این بابت مورد اذیت و آزار قرار دهد . امیرمؤمنان علی علیه السلام که در آنجا حضور داشت اعتراض کرد و مانع چنین کاری شد و فرمود : تو سخنی را که نفهمیدی چگونه دانستی که دشنام است ، منظور وی از اجداد خودش بود و به شما توهین نکرد .(1)

طبق این نقل تاریخی همان طور که ملاحظه نمودید حضرت شهربانو علیها السلام به خاطر حیا و عفتی که داشت مانع از این شد که عمر به طرف او دست دراز کند .

20 : حجاب قرآنی بر قامت حضرت شهربانو علیها السلام

حجاب در ادیان و اقوام پیش از اسلام وجود داشته و آیاتی در قرآن و احادیثی از ائمه اطهار علیهم السلام ، از وجوب حجاب و اهمیت آن سخن گفته اند .

حکم حجاب در فقه در بخش نماز و نکاح مطرح شده است . این حکم از دیدگاه فقها از احکام ضروری اسلام است و ایجاد امنیت روانی و حفظ سلامت اخلاقی جامعه از حکمت های واجب شدن حجاب است . و زن به عنوان یک حکم واجب شرعی باید مسئله حجاب را به طور کامل

ص: 80

1- . اصول کافی ، شیخ کلینی ، ج 1 ، ص 467 ؛ اثبات الوصیه ، مسعودی ، ص 170 ؛ تاریخ الیعقوبی ، محمد بن واضح یعقوبی ، ج 2 ، ص 303 ؛ منتهی الآمال ، عباس قمی ، ج 2 ، ص 14 .

رعایت کند و در قرآن هفت آیه در ارتباط با حجاب نازل شده است ، که یکی از آن آیات آیه جلباب است که خداوند در این آیه می فرماید :

( يا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُلْ لِأَزْواجِكَ وَ بَناتِكَ وَ نِساءِ الْمُؤْمِنينَ يُدْنينَ عَلَيْهِنَّ مِنْ جَلاَبِيبِهِنَّ ذلِكَ أَدْنى أَنْ يُعْرَفْنَ فَلا يُؤْذَيْنَ وَ كانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحيماً ) ؛

ای پیامبر! به زنان و دختران خود و زنان مؤمنان بگو که خویشتن را با چادر بپوشانند ، که این کار برای اینکه آنها ( به عفت و حریّت ) شناخته شوند و تا از تعرض و جسارت ( هوس رانان ) آزار نکشند بسیار نزدیک تر است و خدا ( در حق خلق ) بسیار آمرزنده و مهربان است . (1)

مفسران همچون زمخشری(2) و فخررازی(3) از این آیه برداشت کرده اند که بر زن واجب است که صورت خودش را بپوشاند .

علامه طباطبایی قدس سره هم چنین برداشتی داشته است .(4) و مرحوم آیة اللّه بروجردی قدس سره این دیدگاه را داشته و استدلال کرده است که با نزدیک کردن جلباب که در آیه به آن امر شده ، لزوماً باید کل صورت پوشانده شود .(5)

ص: 81

1- . سوره احزاب ، آیه 59 .

2- . تفسیر کشّاف ، زمخشری ، ذیل آیه جلباب .

3- . تفسیر کبیر ، فخررازی ، ذیل آیۀ جلباب .

4- . تفسیر المیزان ، محمد حسین طباطبایی ، ج 16 ، ص 339 .

5- . نظام النکاح ، جعفر سبحانی ، ج 1 ، ص 52 .

و همچنین عده ای دیگر از فقها واجب دانسته اند که زن باید صورت خودش را از نامحرم بپوشاند . از این رو حضرت شهربانو علیها السلام علاوه بر اینکه حجاب را به طور کامل رعایت می کرد ، صورت خود را نیز می پوشاند و مؤیّد این مطلب آن است که وقتی که عمر بن الخطاب دست دراز کرد که پوششی که آن حضرت روی صورتش قرار داده بود را بردارد تا چهره را ببیند حضرت شهربانو علیها السلام مانع شد .(1) و این نکته را بانوان باید توجه داشته باشند که مظهر جمال هر زنی صورت اوست و مردها در مرحله اول با دیدن چهره زن فریفته او می شوند ، و اگر زنی صورت خود را پوشانده باشد ، انگیزه ای در مردها ایجاد نخواهد شد ؛ لذا برای دفع چنین مفسده ای عده ای از فقها پوشش صورت را برای بانوان واجب دانسته اند .

ص: 82

1- . اصول کافی ، شیخ کلینی ، ج 1 ، ص 467 ؛ اثبات الوصیه ، مسعودی ، ص 170 ؛ تاریخ الیعقوبی ، محمد بن واضح یعقوبی ، ج 2 ، ص 303 ؛ منتهی الآمال ، عباس قمی ، ج 2 ، ص 14 .

به قلم : نویسندۀ محقق و متتبع و با ولایت

آقای شیخ محمد امیری سوادکوهی

*****